Ριζοβούνι Πρέβεζας

Η αρχαία Βατία (ή Βατίες)

Στο Ριζοβούνι σε λόφο ύψους 180 μέτρων σώζεται πολυγωνικό τείχος που περιέκλειε τον αρχαίο οικισμό Βατία με ακρόπολη στο μέσο. Ίχνη και θεμέλια σπιτιών, κατώφλια και υπέρθυρα, αυλόγυροι και τέσσερις δεξαμενές προβάλλουν μέσα από τα βάτα και τα αγριόδεντρα. Στο τείχος διακρίνονται τρεις μεγαλόπρεπες πύλες και δυο θύρες. Η κύρια είσοδος βρίσκεται στην ανατολική πλευρά και προστατεύεται από ρωμαϊκό πύργο. Εσωτερικώς, η πόλη μοιράζεται με εσωτερικά τείχη σε τρία τμήματα και στην ακρόπολη στο ψηλότερο σημείο του λόφου, προς τα νότια. Μερικοί από τους πύργους της ανατολικής πλευράς φέρουν ρωμαϊκές επισκευές, καθώς και το περισσότερο μέρος του νότιου τείχους, στο οποίο υπάρχουν δυο εσωτερικές χτιστές κλίμακες. Το πλάτος του αρχαίου τείχους φτάνει τα 2.50 μ.,του δε ρωμαϊκού τα 1.40 μ.

Η Βατία υπήρξε αποικία των Ηλείων που ιδρύθηκε στο τέλος του 8ου αιώνα ή στις αρχές του 7ου αιώνα π.Χ. Το όνομά της αναφέρεται από τους αρχαίους συγγραφείς Θεόπομπο και Στράβωνα ενώ ετυμολογικά συνδέεται ίσως με τη λέξη «βάτος».

Οι Ηλείοι έφτασαν στην Ήπειρο δια θαλάσσης και ίδρυσαν τέσσερις αποικίες:

1. Βουχέτιο (σήμερα κάστρο Ρωγών, κοντά στη Νέα Κερασούντα)

2. Πανδοσία (σημερινό Τρίκαστρο)

3. Ελάτρια (σημερινό Παλαιορόφορο, παλ. Ωρωπό)

4. Βατία ή Βατίες (σημερινό Ριζοβούνι)


Η άνοδος των Ηλείων στην Ήπειρο και η ίδρυση της Βατίας εντάσσονται στην περίοδο του Β΄ αποικισμού (800-500 π.Χ.).

Οι Ηλείοι ακολούθησαν το παράδειγμα των Μυκηναίων προγόνων τους οι οποίοι, κατά την περίοδο του Α΄ αποικισμού (ήδη από το 16ο αιώνα π.Χ.), είχαν ιδρύσει αποικίες στην Ήπειρο. Με τις αποικίες αυτές οι Μυκηναίοι διευκόλυναν τις εμπορικές συναλλαγές και εξασφάλιζαν τον έλεγχο της σημαντικής θαλάσσιας οδού της Αδριατικής, που οδηγεί στη Δυτική και στην Κεντρική Ευρώπη. Στον Όμηρο αναφέρεται μάλιστα ότι ο Οδυσσέας πήγε στην Εφύρα για να αγοράσει δηλητήρια για τα βέλη του, ενώ στην τρόπιδα της μυθικής Αργώς οι Αργοναύτες φέρεται να είχαν βάλει κομμάτι από τη μυθική βελανιδιά της Δωδώνης. Η επικοινωνία της Ηπείρου με τη νότια Ελλάδα διακόπτεται απότομα με την κάθοδο των Μολοσσών στα 1200 π.Χ. ενώ παρατηρείται στασιμότητα οικονομική και πολιτισμική ως το 700 περίπου π.Χ.

Οι Ηλείοι, στη συνέχεια, εγκαταστάθηκαν στις δυτικές ακτές της Ηπείρου, στις περιοχές της Κασσωπαίας και της Θεσπρωτίας και ίδρυσαν αποικίες μεταξύ Αμβρακίας, Λούρου και Αχέροντα, αναζωογονώντας την οικονομική ζωή της περιοχής.

Ο δρόμος που ακολουθούσε η μετακίνηση των εμπορευμάτων ήδη από την εποχή των Μυκηναίων ήταν ο εξής: από την Αδριατική θάλασσα έφταναν στις δυτικές ακτές της Ηπείρου, στα λιμάνια της Εφύρας κοντά στον Αχέροντα, της Κίπερης κοντά στην Πάργα και της Λυγιάς. Ύστερα, με τους πλωτούς ποταμούς του Αχέροντα και του Καλαμά, έφταναν στην κεντρική Ήπειρο και από διαβάσεις της Πίνδου κατέληγαν στη Θεσσαλία και από κει στη νότια Ελλάδα.

Η Βατία υπήρξε σημαντική πόλη των Ηλείων που γνώρισε μεγάλη ανάπτυξη κατά την κλασική περίοδο. Είχε συνεχή κατοίκηση από τα αρχαϊκά χρόνια ως το 167 π.Χ. (υπολογίζεται ότι κατοικείτο από 3.000 κατοίκους), όταν καταστράφηκε από τους Ρωμαίους. Η θέση της Βατίας ήταν πολύ σημαντική γιατί βρισκόταν σε μια από τις κυριότερες διαβάσεις που οδηγούσαν τους Έλληνες της Νότιας Ελλάδας, διαμέσου της κοιλάδας της Λάκκας Σουλίου, στο Μαντείο της Δωδώνης. Πιο συγκεκριμένα: η Βατία συνδεόταν με πεζόδρομο με τη Δωδώνη και τη λοιπή περιοχή της Λάκκας. Επίσης, μέχρι το λιμάνι της Βατίας (σε λίμνη) έφταναν καράβια τα οποία διέρχονταν το στενό της Στεφάνης (πλάτος 70 μ.), σέρνονταν στη «δίωλκο» του «Κομμένου» και τέλος προσδένονταν στη Βατία. Σήμερα η πρόσβαση αυτή στη θάλασσα δεν υφίσταται, λόγω των γεωλογικών μεταβολών του χώρου.

Η Βατία και οι λοιπές αποικίες των Ηλείων υποτάχτηκαν στους Ηπειρώτες το 343/342 π.Χ. και μετά την ήττα του Περσέα στην Πύδνα φαίνεται ότι δέχθηκαν τη μήνιν των Ρωμαίων. Βέβαια, οι επισκευές των τειχών στη Βατία από τους Ρωμαίους και μάλιστα πριν την ίδρυση της Νικοπόλεως μαρτυρούν μικρή εύνοια των επιδρομέων, γεγονός που ίσως εξηγείται από τη σπουδαιότητα της τοποθεσίας για τους Ρωμαίους, σύμφωνα με το Σωτήρη Δάκαρη. Πάντως, η καταστροφή της Ηπείρου από τους Ρωμαίους το 167 π.Χ υπήρξε πρωτοφανής στους αρχαίους χρόνους. Καταστράφηκαν εκ θεμελίων 70 ηπειρωτικές πόλεις. Όταν ύστερα από 130 περίπου χρόνια ο Οκταβιανός Αύγουστος χρειάστηκε κατοίκους για τη νεόκτιστη από αυτόν Νικόπολη, αναγκάστηκε να μεταφέρει βίαια στη Νικόπολη τους πληθυσμούς της Αιτωλίας και Ακαρνανίας, με αποτέλεσμα να ερημωθούν οι περιοχές αυτές. Και ακόμη μετέφερε κατοίκους από την Αμβρακία (τη σημερινή Άρτα), τη μόνη ηπειρωτική πόλη που δε γνώρισε την καταστροφή, επειδή κατά τους μακεδονικούς πολέμους (189 π.Χ. έως 167 π.Χ.) είχε ρωμαϊκή φρουρά. Ο γεωγράφος Στράβων στα Γεωγραφικά του γράφει: «Στην εύανδρο Ήπειρο και σε όλη την Ιλλυρία επικρατεί πολλή ερημιά και όλοι οι κατοικούμενοι οικισμοί κείτονται ερειπωμένοι».

Η επιχείρηση αυτή στην Ήπειρο με τη θηριωδία που τη διέκρινε, είναι η πρώτη, στην ιστορία της διεξαγωγής των πολέμων από τη Ρωμαϊκή Πολιτεία. Και οι λόγοι της φοβερής αυτής καταστροφής υπήρξαν πολλοί:

• Ιστορικοί: ας έχουμε υπόψη μας ότι πριν 100 χρόνια από το γεγονός αυτό ο βασιλιάς της Ηπείρου, Πύρρος, εισέβαλε στην Ιταλία και απείλησε σοβαρά το κράτος της Ρώμης.

• Στρατιωτικοί: Μετά τη μάχη της Πύδνας και τη διάλυση του Μακεδονικού Βασιλείου, στη Μακεδονία επεβλήθη η Ρωμαϊκή ειρήνη αλλά αυτή δεν ήταν ασφαλής. Οι Ρωμαίοι για τον έλεγχο και την επιτήρηση της μακεδονικής ειρήνης χρειάζονταν, για τις μετακινήσεις τους, τον εδαφικό χώρο της Ηπείρου ελεύθερο. Και η καλύτερη ελευθερία εξασφαλιζόταν με τη δημιουργία μιας νεκρής ζώνης για μεγαλύτερη ασφάλεια της Ρώμης και της Ιταλίας από την, μέχρι τότε, πάντα ευαίσθητη ανατολική της πλευρά.

•Οικονομικοί: 150.000 χιλιάδες Ηπειρώτες σκλάβοι, σύμφωνα με τον Πολύβιο, μεταφέρθηκαν στην Ιταλία για να δουλεύουν στα ρωμαϊκά μεταλλεία μέχρι θανάτου, για την ευημερία του ρωμαϊκού λαού.

•Πολιτικοί: από τους Ρωμαίους, ως πρόσχημα για την πρωτοφανή καταστροφή των ηπειρωτικών πόλεων, προβλήθηκε η αποστασία των Μολοσσών και η προσχώρησή τους στους Μακεδόνες.


Πηγές:

1. Ιστορικά μνημεία της Λάκκας Σούλι Νομού Πρεβέζης και η διάσωσή τους (συλλογικό έργο), Ίδρυμα Ακτία Νικόπολις, 1997.

2. Δάκαρη Σωτήρη, Η Ρωμαϊκή Πολιτική στην Ήπειρο (PDF).

3. Νικολαϊδη Κ., Ιστορία της Αρχαίας Ηπείρου, Γιάννινα 1995.

Εκτυπώστε τη σελίδα.