Ριζοβούνι Πρέβεζας

Παλαιός Άγιος Νικόλαος

        

Παλαιός και νεότερος ναός του Αγίου Νικολάου
(κεντρική εκκλησία Ριζοβουνίου)

Το οικοδομικό συγκρότημα του ναού του Αγίου Νικολάου βρίσκεται στο μέσον περίπου του οικισμού του Ριζοβουνίου (τ. Ποδογόρας) Πρέβεζας. Καταλαμβάνει έκταση περίπου 2.500 μ2, στην πλαγιά, στα ανατολικά της αμαξιτής οδού που διατρέχει το χωριό. Περιλαμβάνει το νεότερο ενοριακό ναό με το χαγιάτι του, τον παλαιότερο ναό, το κωδωνοστάσιο- πυλώνα και ένα νεότερο σε μεγάλο ποσοστό μανδρότοιχο που ορίζει το χώρο του ναού, ο οποίος παλαιότερα χρησίμευε και ως κοιμητήριο.

Παλαιά εκκλησία του Αγίου Νικολάου: είναι ένας ιδιόμορφος μονόχωρος δρομικός ξυλόστεγος ναός με εξωτερικές διαστάσεις περίπου 7I9 μ., χωρίς τη μεγάλη σχετικά, ημικυκλική εξωτερικά κόγχη του ιερού. Η ιδιομορφία του ναού εγκειται κυρίως στην έντονη ασυμμετρία που παρατηρείται στον ανατολικό του τοίχο. Η ασυμμετρία αυτή οφείλεται ενδεχομένως σε εκτεταμένες επεμβάσεις που έχει υποστεί ο αρχικός, μεγαλύτερος, όπως φαίνεται, και, ίσως, τρίκλιτος ναός, όταν, λόγω, πιθανότατα, καθιζήσεων του εδάφους, ο δυτικός και ο νότιος τοίχος του κατέρρευσαν ή έπαθαν σοβαρές ζημιές και κατεδαφίσθηκαν και κτίσθηκαν οι αντίστοιχοι σημερινοί τοίχοι. Δεν είναι γνωστό αν η ανάγλυφη σε πλάκα από φλύσχη διαστάσεων 30I25 εκ. επιγραφή που είναι εντοιχισμένη ως αγκωνάρι στο ανατολικό άκρο του ναού και η οποία αναφέρει: «1848/νιΝοριου/…λι/…εΝος», είναι στην αρχική της θέση, οπότε χρονολογεί την αναμόρφωση του ναού ή έχει τοποθετηθεί εκεί σε δεύτερη χρήση, οπότε χρονολογεί την αρχική οικοδόμησή του. Ο Άρτης Σεραφείμ το 1884 χαρακτηρίζει την εκκλησία «σαθρωθείσα» [Σεραφείμ, Δοκίμιον, 1884 (1986), 65]. Τα τελευταία χρόνια ο ναός χρησιμοποιείται ως οστεοφυλάκιο.

Νεότερος ναός του Αγίου Νικολάου: είναι μια σχετικά μεγάλη εκκλησία του τύπου της τρίκλιτης θολωτής βασιλικής με νάρθηκα- γυναικωνίτη. Οι εξωτερικές του διαστάσεις είναι 12.10I22.70 μ., χωρίς την εξωτερικά εννεάπλευρη κόγχη του ιερού. Τα τρία κλίτη καλύπτονται με σειρές τεσσάρων φουρνικών. Εκείνα του κεντρικού κλίτους έχουν οκταγωνική στήριξη. Ο γυναικωνίτης είναι ξυλόστεγος. Ως πάτωμα του ορόφου του χρησιμεύει πλάκα από οπλισμένο σκυρόδεμα, ο οποία αντικατέστησε την αρχική ξύλινη κατασκευή στη δεκαετία του 1960. Εξωτερικά ο ναός παρουσιάζει την τυπική μορφή των μεγάλων τρίκλιτων βασιλικών της περιοχής: ο όγκος του είναι απλός πρισματικός με βαριές αναλογίες. Οι επιχρισμένες εκτός από την κόγχη, τις περιοχές των γωνιών και τα πλαίσια των ανοιγμάτων όψεις του είναι απλές, αδιάρθρωτες και με χαμηλές αναλογίες. Κοσμούνται μόνο από λίγα και σχετικά μικρά ανοίγματά τους, έναν ορθογωνικής διατομής κοσμήτη που τις διατρέχει στο μέσον περίπου του ύψους τους μερικά απλοϊκά λιθανάγλυφα και χαραγμένες με το δάχτυλο στο νωπό επίχρισμα στο νότιο τμήμα της ανατολικής όψης απλοϊκές παραστάσεις του Αρχάγγελου Μιχαήλ (;), ενός αλόγου (;) κ.α. που συνοδεύονται από δυσανάγνωστη επιγραφή που αναφέρει:

«Ο Μιχα/ηλ κόβοι/και/ΚΟΣΜΟΣ/Σανειθ(;)δ(;)υ(;)αε/νας…».

Ο Άρτης Σεραφείμ αναφέρει ως χρονολογία οικοδομήσεως του ναού το έτος 1870 [Σεραφείμ, Δοκίμιον, 1884 (1986), 65]. Καθώς, όμως, στο τόξο του θυρώματος της βόρειας θύρας του υπάρχει χαραγμένη η χρονολογία 1867, φαίνεται ότι η ανέγερσή του άρχισε το έτος αυτό και ολοκληρώθηκε το 1870. Σύγχρονος με την ανέγερση του ναού φαίνεται ότι είναι ο διάκοσμος από τραβηχτά επιχρίσματα που υπάρχει κατά τόπους στο εσωτερικό του, και συγκεκριμένα στα φουρνικά του κεντρικού κλίτους του κυρίως ναού, στα πλαίσια των παραθύρων και στα κιονόκρανα. Το ξυλόγλυπτο τέμπλο του ναού είναι σύγχρονο ή λίγο μεταγενέστερο του από το ίδιο το κτήριο. Από τις εικόνες του τέμπλου αυτή των Τριών Ιεραρχών χρονολογείται στα 1848 βάσει γραπτής επιγραφής που αναφέρει: «δέησις του δούλου του θαού/ κονςαντι παπα χρίστου/ 1848» και κείνη της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος στα 1880, βάσει επιγραφής που αναφέρει: «δι’ εξόδων Σωτήρι Παπαδήμου Τρακόσιη 1880». Οι τοίχοι και εν μέρει η θολοδομία του ναού κοσμούνται με τοιχογραφίες ενδεχομένως σύγχρονες ή λίγο μεταγενέστερες της οικοδομήσεως του ναού, οι οποίες έχουν δεχθεί εκτεταμένες επιζωγραφήσεις το 1920, όπως προκύπτει από γραπτές επιγραφές, όπως οι ακόλουθες: «Δι’ εξόδων Γεωργίου Σταύρου/ και υιού Σ.Γ.Σ. 1920» (στην τοιχογραφία του Αγίου Ευστρατίου στο βόρειο τοίχο του ναού, στα ανατολικά της βόρειας θύρας) και «Δι’ εξόδων ΠαπαΕυαγγέλου ΠαπαΝικολάου…1920» (στην τοιχογραφία του Αγίου Αθανασίου στο νότιο τοίχο του ναού, δυτικά του εικονοστασίου). Σε πολλές ακόμη θέσεις υπάρχουν αφιερωματικές επιγραφές που συνοδεύουν παραστάσεις ιερών προσώπων, όπως οι ακόλουθες: «Δι’ εξόδων του δούλου/ Αποςόλου Κότ(;)ζη από/ λέλοβα» (στον ανατολικό τοίχο του γυναικείου, δίπλα στην εικόνα του Χριστού), «Δι’ εξόδων του Ιωάν.(;)Ζ…/ από λέλοβα» (στον ανατολικό τοίχο του γυναικείου, δίπλα στην εικόνα του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου), «Δι’ εξόδων Πάνου/ Ιωάν. Φώτου» (στον ανατολικό τοίχο του γυναικείου, δίπλα στην εικόνα της Θεοτόκου) και «Δι’ εξόδων Ιωάν/νου Φώτου (;)» (στον ανατολικό τοίχο του γυναικείου, δίπλα στην εικόνα του Αγίου Νικολάου). Στη δεκαετία του 1960 ο ναός υπέστη ορισμένες αλλοιώσεις από κακότεχνες επεμβάσεις (κατασκευή νέας στέγης μετά από υπερύψωση των τοίχων, επίχριση του νότιου και του δυτικού τοίχου, κατασκευή χαγιατιού κλπ.). Το 1981 ο ναός υπέστη ζημίες από το σεισμό που έπληξε την περιοχή της Λάκκας Σούλι, οι οποίες επισκευάσθηκαν πρόχειρα. Το νεότερο, της δεκαετίας του 1960 χαγιάτι εκτείνεται κατά μήκος της βόρειας και της δυτικής πλευράς του ναού. Καλύπτεται με ξύλινη μονόρριχτη στέγη, το μεγαλύτερο μέρος της οποίας φέρεται από ένα σύστημα δοκών επί υποστυλωμάτων και οπλισμένο σκυρόδεμα. Το τμήμα του χαγιατιού της βόρειας πλευράς που αντιστοιχεί στη βόρεια θύρα του ναού είναι διαμορφωμένο ως πρόπυλο με θολωτή κάλυψη από οπλισμένο σκυρόδεμα. Το πυργοειδές κωδωνοστάσιο- πυλώνας βρίσκεται σε απόσταση 25 περίπου μ. βόρεια του ναού και στον άξονα της βόρειας θύρας του τελευταίου. Κτίσθηκε το 1965-1966 «επιμελεία» του ιερέως του Ριζοβουνίου π. Μιλτιάδου Σίτου και των επιτρόπων Π. Παπαγρηγορίου, Κ. Λέκκου, Κ. Σταυροδήμου και Δ. Βασιλείου από τον εργολάβο Οδυσσέα Τσάιμο, σύμφωνα με χρονολογία ανάγλυφη στο κλειδί του νότιου τοξωτού ανοίγματος του διαβατικού του πυλώνα, με επιγραφή εγχάρακτη σε μαρμάρινη πλάκα τοποθετημένη στη νότια όψη του, η οποία αναφέρει: «ΤΟΔΕ ΚΩΔΩΝΟΣΤΑΣΙΟΝ ΑΝΗΓΕΡΘΗ ΠΑΤΡΙΚΗ ΑΞΙΩΣΕΙ/ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΝΙΚΟΠΟΛΕΩΣ ΣΤΥΛΙΑΝΟΥ ΚΑΙ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ/ ΤΩΝ ΤΙΜΙΩΤΑΤΩΝ ΕΠΙΤΡΟΠΩΝ ΜΙΛΤΙΑΔΟΥ ΣΙΤΟΥ ΙΕΡΕΩΣ/ ΠΑΠΑΓΡΗΓΟΡΙΟΥ Α., ΛΕΚΚΟΥ Κ., ΣΤΑΥΡΟΔΗΜΟΥ Κ., ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ Δ., ΤΗ ΣΥΝΔΡΟΜΗ ΤΩΝ ΕΥΣΕΒΩΝ ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ/ ΡΙΖΟΒΟΥΝΙΟΥ ΕΤΕΙ ΣΩΤΗΡΙΩ 1966» και άλλη επιγραφή εγχάρακτη σε μαρμάρινη πλάκα τοποθετημένη στη νότια όψη του Κωδωνοστασίου- Πυλώνα, η οποία αναφέρει: «ΚΤΙΣΤΗΣ/ ΟΔΥΣΣΕΥΣ ΤΣΑΪΜΟΣ».

(Σημ: υπογραμμίσεις δικές μας)

Πηγή: Γραφείο Ειδικών Αρχιτεκτονικών Μελετών- Μνημείο ΕΠΕ (Στ. Μαμαλούκος- Α. Καμπόλη- Μαμαλούκου & Συνεργάτες), Ιερά Μητρόπολις Νικοπόλεως και Πρεβέζης. Ιερός Ναός Αγίου Νικολάου Ριζοβουνίου (Ποδογόρας) Πρεβέζης. Μελέτη συντηρήσεως και αποκαταστάσεως ναών και διαμορφώσεως προαυλίου, Δεκέμβριος 2007.

Θερμές ευχαριστίες οφείλονται
στον εφημέριο του Ριζοβουνίου, π. Ανδρέα Μότσιο,
για την παραχώρηση του υλικού.


Εκτυπώστε τη σελίδα.